İnteraktif Okuma

Allah'ın, insanlara inzal ettiği tek hidayet rehberi ve dinin biricik kaynağı olan Kuran hakkında yapılan önemli ve çeşitli çalışmalardan biri de fihrist çalışmalarıdır şüphesiz.

Bu fihrist çalışmaları, Kuran okurları ve araştırmanları için okuma ve incelemedeki sağladığı kolaylıklar açısından pek önemli bir mevkiye sahip bulunan bir çalışma türüdür. Bu alanda yazılan eserlerin bir kısmı ilk etapda Kuran'ı anlama çabalarına -teknik açıdan- oldukça yardımcı olurken, ileriye yönelik büyük atılımları gerçekleştirebilmek ve bir çok insanın kolayca Kuran'a ulaşabilmesini sağlamak için bu konudaki çalışmaları çeşitlendirip zenginleştirmek ve daha kapsamlı ve boyutlu ürünler telif etmek gerekmektedir.

Müslümanların öncülük yapması gereken bu çalışma alanında da maalesef çok gerilerden seyrediyoruz. Hadis kitaplarının büyük bir kısmının fihrist çalışmaları [1] müsteşriklerin eliyle gerçekleştirilmiştir! Üzülecek ve utanılacak bir durumdur. Böyle bir ihmal nasıl izah edilebilinir? Müsteşrikler, Kuran ile ilgili bir fihrist çalışmasına imza atmadan, bu işin önemini kavrayan değerli insan M. Fuad Abdulbaki, bu konuda ilk adımı atmıştır ve oldukça başarılı bir eser telif etmiştir. Tek sevinç kaynağımız budur. Fakat bu çalışmalar hiçbir zaman yeterli ve son çalışmalar değildir; daha bu konuda yapılması gereken ve katedilmesi elzem olan birçok mesafe vardır.

Ancak bırakın bu konulara eğilmeyi, henüz daha bu konuda varolan eserlerden dahi yararlanan insanlarımız oldukça azınlıktadır. Kuran'ı anlamada çaba gösteren ve bilhassa Arapça'dan yoksun olan kişilerin bu tür eserlerden faydalanmaları gerekir. "Hicret edilmiş (Mehcur) [2]/ terkedilmiş Kitap" konumundan Kuran çıkarılmalıdır ve hayatımızı yönlendirmelidir. O'nu tanımayanları ve O'na ittiba etmeyenleri, O da yönlendirmeyecektir. Dileyen O'ndan öğüt alır.

Kuran'ı tanıyıp öğüt almak isteyen, özellikle Arapça'yı bilmeyen (az bilgileri olan) ve tercemeden yararlanan Kuran okurlarına yardımcı olmak amacıyla, bununla beraber fihrist üzerine çalışma yapacak olanlara da ışık tutmak gayesiyle, elinizdeki bu incelememizde, Kuran ile ilgili elimizde mevcut fihrist çalışmalarından bahsedeceğiz ve eserleri kısaca tanıtacağız. Böylece bu fihristlerden birine veya bir kaçına sahip olan okurlarımıza, kitapların kullanımları hakkında teknik bilgiler vermek suretiyle büyük kolaylıklar sağlanmış olacağını düşünüyorum.

Eserleri tanıtırken bir kelime veya konu aramasını örnek verdik ve kendi değerlendirmelerimizi ve tenkitlerimizi de sunduk.

Tanıtılan eserler, ağırlıklı olarak (ulaşabildiğimiz) Türkçe eserler. Bununla beraber Almanca ve Ingilizce olan Kuran meallerinden de örnekler verdik. Bilgisayar destekli Kuran proğramlarını da ele aldık.

Bu incelememizi içerik olarak şu şekilde tasnif ettik :

Araştırmamızın başlarında fihristin anlamı, kullanım alanı ve amacı hakkında kısa bilgilerden sonra fihrist çeşitlerine kısaca değinerek bu konuda başka alternatiflerin neler olabileceğini biraz açmaya uğraştık. Ayrıca fihristin iki ana özelliğinden de söz ettik.

Daha sonra fihristlerin tanıtımına geçerek yayınlanmış eserleri bilgilerinize sunduk.

Ardından fihrist çalışmalarının geleceğini ele alarak fihrist çalışmalarına ilişkin farklı boyutlara ve yeni düşüncelere bu çalışmamızın sonunda yer verdik. Olaya bilgisayar boyutu ve bu konuda var olan ile olması gereken, düşünülen yeniliklere değinerek incelememizi tamamladık.

Bu incelememizin fihrist çalışmalarına bir katkı sağlamasını temenni ederim. Ayrıca bu çalışmamızla ilgili olarak siz saygıdeğer okurlarımın eleştiri ve önerilerini de beklediğimi ifade ederim.[3]

Kuran'ı anlama çabalarını artırması, Kuran okurlarını araştırmalara sevketmesi ve fihrist projelerini ileriye taşıması dileğiyle şimdi fihrist çalışmalarını tanımaya çalışalım.

Hidayet bahşeden yüce Rabbimize sonsuz hamd ile O'nun bir ikramı olarak bu eserin hayırlı ve başarılı olmasını temenni ediyorum.

Berlin - 23 Şubat 1996

Bedrettin Çiftci

[1] "Wensimck A. J., el- Mu'cem'ul- Mefehrasu li- elfazı'ıl- hadisi'l- nebevi (= Concordance et Indice de la Tradition müslümane), cilt I- VII, Leiden 1936- 1969.

Bu büyük eser Kütüb- i Sitte, Darimi'nin Müsned'i - ki kitapların mecmuu dokuz eserdir- içindeki hadislerin indeksidir.

Bu dokuz eserde geçen hadislerin içinde her hangi bir yerinde zikredilen müştak bir kelimenin mücerredi bulunur ve alfabetik olan bu eserde maddesi aranır; müştakkatı da oradadır." - Geniş bilgi için : Islam Araştırmalarında Usul, Prof. Dr. Yusuf Ziya Kavakçı

[2] 25:30

[3] Bakınız "Okuyucu Notu".